Opslag van elektriciteit
Het opslaan van elektriciteit is één van de grootste uitdagingen in de energietransitie. Zeker gelet op de noodzaak en wens om een duurzamere energievoorziening te creëren, zal de behoefte aan opslag van energie sterk gaan toenemen. De opwek van duurzame
energiebronnen als wind- en zonne-energie is namelijk weersafhankelijk en daarmee volatiel, waardoor er een steeds grotere behoefte zal zijn aan flexibiliteit. Onder meer door middel van (seizoensgebonden) opslag van elektriciteit kan die flexibiliteit worden geboden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan (thuis-)accu’s al dan niet in combinatie met elektrische voertuigen en het gebruik van waterstof.
Het is dan ook opmerkelijk dat in de Elektriciteitswet 1998 geen voorzieningen zijn getroffen die erop gericht zijn de opslag van elektriciteit te reguleren. De wetgever loopt hiermee achter op de ontwikkelingen en behoeftes die in de praktijk spelen. De Europese wetgever heeft aan de opslag van elektriciteit wel de nodige aandacht besteed, namelijk in de Elektriciteitsverordening en -richtlijn (Richtlijn (EU) 2019/944 en Verordening (EU) 2019/943).
De Elektriciteitsverordening heeft directe werking en beoogt non-discriminatoire toegang tot de markt van onder andere elektriciteitsopslagen. Alhoewel de Elektriciteitsrichtlijn bepaalt dat 31 december 2020 de uiterste implementatiedatum zou zijn, heeft dit nog niet geheel plaatsgevonden. Dit komt doordat de richtlijn wordt geïmplementeerd in het voorstel van wet houdende regels over energiemarkten en energiesystemen (Energiewet), waarvan de Afdeling advisering van de Raad van State op 1 februari 2023 heeft geoordeeld dat het wetsvoorstel opnieuw moet worden overwogen. Hiermee loopt de Nederlandse wetgever op dit gebied niet voor de eerste keer achter op de Europese wet- en regelgeving.
Uitgangspunt van de Elektriciteitsrichtlijn is dat systeembeheerders als netbeheerders geen energieopslagfaciliteiten mogen bezitten, ontwikkelen, beheren of exploiteren. Volgens de nieuwe opzet van de elektriciteitsmarkt moeten energieopslagdiensten
namelijk marktgebaseerd en concurrerend zijn. Daarom moet kruissubsidiëring tussen energieopslag en de gereguleerde functies van distributie of transmissie worden vermeden. Dergelijke beperking op de eigendom van energieopslagfaciliteiten dient om
vervalsing van de mededinging te voorkomen, het gevaar van discriminatie weg te nemen, voor alle marktdeelnemers eerlijke toegang tot energieopslagdiensten te verzekeren, en een efficiënt en doeltreffend gebruik van energieopslagfaciliteiten te bevorderen, naast het beheer van het distributie- of transmissiesysteem. Energieopslag wordt in artikel 2 Elektriciteitsrichtlijn als volgt gedefinieerd:
“in het elektriciteitssysteem, het uitstellen van het uiteindelijke gebruik van elektriciteit tot een later moment dan het moment waarop de elektriciteit is opgewekt, of het omzetten van elektrische energie in een vorm van energie die kan worden opgeslagen, het opslaan van dergelijke energie, en de daaropvolgend omzetting van dergelijke energie in elektrische energie of een andere energiedrager;”
In artikel 36 Elektriciteitsrichtlijn is verder bepaald dat netbeheerders in bepaalde gevallen wel energieopslagfaciliteiten mogen bezitten, ontwikkelen, beheren of exploiteren. Hiervoor dient de regulerende instantie als de Autoriteit Consument en Markt
(ACM) haar goedkeuring te verlenen. Dit zal spelen als marktdeelnemers de opslag van energie niet tegen redelijke kosten en binnen een redelijke termijn kunnen aanbieden. De ACM dient de door haar verleende goedkeuring ten minste om de vijf jaar te evalueren. Als daaruit blijkt dat marktdeelnemers de energieopslag wel kunnen aanbieden, dan dienen de activiteiten van de netbeheerder binnen 18 maanden te worden uitgefaseerd. Voorzien is in de mogelijkheid om hiervoor een redelijke vergoeding te ontvangen, met name om de restwaarde van de investering in energieopslagfaciliteiten terug te verdienen.
In het wetsvoorstel Energiewet is in artikel 3.30 opgenomen dat de ACM aan een netbeheerder een ontheffing kan verlenen. Onder meer in het geval de netbeheerder heeft aangetoond dat andere marktdeelnemers de faciliteit niet tegen redelijke kosten of
binnen een redelijke termijn kunnen bieden. Ook de evaluatie is in voornoemd artikel opgenomen, waarbij is aangegeven dat hier bij algemene maatregel van bestuur nadere regels over worden gesteld. In de memorie van toelichting van de Energiewet is opgenomen dat bij een eventuele beëindiging van een ontheffing van nadeelcompensatie nooit sprake zal behoeven te zijn, omdat een netbeheerder weet dat tijdelijkheid en onzekerheid onderdeel zijn van de ontheffing. Wij vragen ons af of dit de gewenste
flexibiliteit niet tegenwerkt, terwijl de Elektriciteitsrichtlijn ruimte lijkt te bieden.
Aangezien de Energiewet nog op zich laat wachten, is er ook nog geen zekerheid hoe de opslag van energie exact zal worden gereguleerd. Op 30 maart 2023 heeft de ACM wel een notitie gepubliceerd, waarin is aangegeven dat er lagere transporttarieven zouden moeten gelden voor batterijen die het net ontlasten. Duidelijk is ook dat er in de praktijk een al maar groeiende behoefte bestaat aan regulering en dat de Europese wetgever niet stilzit. Wij houden de ontwikkelingen op het gebied van de opslag van elektriciteit nauwlettend in de gaten en zijn bereikbaar voor overleg.
Heeft u vragen over het bovenstaande, of komt u graag in contact met een van onze advocaten voor het plegen van overleg? Neem dan contact op met Hans Koenders MRICS of Romme Varkevisser.